کپک خاکستری چیست و چگونه کنترل میشود؟

کپک خاکستری چیست؟

کپک خاکستری بیماری است که توسط یک نوع قارچ ایجاد می‌شود. این بیماری در تمام دنیا رواج دارد و آسیب‌های زیادی را به محصولات زراعی و باغی وارد می‌کند. کپک خاکستری گیاهان متعددی را آلوده می‌کند اما بیشترین خسارت را روی انگور، توت فرنگی و گوجه فرنگی می‌گذارد. در ادامه این مقاله با عامل این بیماری و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید آشنا می‌شوید.

کپک خاکستری چیست؟

کپک خاکستری یک بیماری قارچی است که عامل آن قارچ Botrytis cinerea است. این بیماری به سرعت در باغ‌ها و مزارع، به ویژه در هوای مرطوب، خنک تا معتدل رواج پیدا می‌کند. علائم بیماری به صورت لکه‌های نرم و مایل به خاکستری روی برگ‌ها، ساقه‌ها، گل‌ها و محصولات ظاهر می‌شود. لکه‌ها ممکن است با پوششی از هاگ‌های خاکستری پوشیده شوند، به خصوص اگر رطوبت زیاد باشد.

کپک خاکستری ابتدا روی گل‌های پژمرده رشد می‌کند، سپس به سرعت به سایر قسمت‌های گیاه گسترش می‌یابد. همچنین این بیماری ممکن است در مناطق ذخیره‌ای رخ دهد و باعث پوسیدگی میوه‌ها و سبزیجات برداشت شده شود. این امر سبب می‌گردد تا این گیاهان تجزیه و به مواد سازنده خود تبدیل شوند و وارد چرخه طبیعت گردند.

به طور کلی قارچ‌ها از این جهت که در چرخه طبیعت فعال هستند و نقش مهمی را بر عهده دارند مفید و سودمند محسوب می‌شوند. البته تا وقتی که محصولات کشاورزی را مورد حمله قرار نداده‌اند. در صورت حمله قارچ‌ها به محصولات کشاورزی این قارچ نه تنها مفید نیست بلکه به عنوان آفت و یک عامل مخرب در نظر گرفته می‌شود.

قارچ بوتریتیس سینرا در رطوبت بالا رشد می‌کند بنابراین اکثرا گیاهان را در فصل پاییز آلوده می‌کند. البته سایر مواقعی هم که رطوبت هوا بالا باشد احتمال بروز این بیماری هست. این قارچ تمام مواد غذایی مورد نیاز خود را از میزبان که محصولات کشاورزی است، دریافت می‌کند و تا حدی به این روند ادامه می‌دهد تا موجب مرگ میزبان خود شود. بافت مرده به رنگ تیره درمی‌آید و نرم می‌شود. این قارچ ابتدا محصول را از درون درگیر می‌کند سپس علائم ظاهری آلودگی به صورت لکه‌هایی دایره‌ای شکل قهوه ای رنگ پدیدار می‌شوند و بعد از طی مدت زمانی و با تولید میزان زیادی از اسپورهای خاکستری، پوشش کرکی شروع به شکل گرفتن می‌کند.

انتشار کپک خاکستری

استفاده از بذرها و دانه‌های آلوده می‌تواند منجر به پخش این قارچ شود زیرا دانه‌های آلوده حامل قارچ‌ها هستند. همچنین باقی‌مانده گیاهان آلوده به کپک خاکستری منجر به توسعه این بیماری می‌شود. به این صورت که در شرایط ایده‌آل برای رشد این قارچ‌ها یعنی دما و رطوبت کافی و همچنین مواد قندی و آلی، میسلیوم (بخش‌ها رشته مانند) قارچ رشد می‌کند و هاگ‌ها که بخش تولیدمثلی قارچ‌ها هستند را تولید می‌کنند. این هاگ‌ها از طریق باد، هوا، حشرات و… به گیاهان و محصولات دیگر منتقل می‌شوند. گیاهانی که در تماس با هاگ‌ها قرار می‌گیرند به این بیماری مبتلا می‌شود.

رشد قارچ کپک خاکستری

از قارچ‌ها میسلیوم‌ها رشد می‌کنند. این میسلیوم‌ها ساختارهایی به نام کنیدی‌فور را به وجود می‌آورند که هاگ‌هایی غیر جنسی و غیر متحرک به نام کنیدی را تولید می‌کند. کنیدی‌ها توسط حامل‌هایی مانند جریان هوا، باد، حشرات و غیره به گیاهان دیگر منتقل می‌شوند. این هاگ‌ها طی یک سرما مثلا در دمای پایین ساعات اولیه صبح از کنیدی فور خارج می‌شوند و بر روی گیاه جوانه می‌زنند. از هاگ‌ها لوله‌‌های انتقال ‌دهنده‌ی گرده خارج می‌شود این لوله طی فرایندهای مختلف مانند ترشح آنزیم‌هایی که دیواره سلولی گیاه را از بین می‌برد و راه را برای ورود باز می‌کنند، وارد گیاه شده و منتشر می‌شود، در نتیجه گیاه به بیماری قارچی کپک خاکستری مبتلا می‌گردد.

فرایند ورود قارچ از بافت گیاه سالم فرایند سخت و زمان‌بری است به همین دلیل است که گیاهان اغلب از طریق روز‌نه‌ها، خراش‌ها و زخم‌ها وارد گیاه می‌شود. از این رو باید به سلامت فیزیکی گیاهان توجه زیادی داشت و مانع از زخم‌ شدن بخش‌های مختلف گیاه شد.

بخش‌های مستعد آلودگی

• بخش‌های زخمی و خراش خورده

• شاخه‌های شکسته شده

• محل هرس درختان

• رشد بذرها در محیط مرطوب

کنترل کپک خاکستری

• حذف گیاهان آلوده و جدا کردن آن‌ها از سایر گیاهان. به این صورت که با استفاده از دستکش یا به هر صورتی که دست با گیاه در تماس نباشد گیاه را از ریشه بکنید و درون یک کیسه پلاستیکی بیندازید و آن را از مزرعه و هر محل کشت دیگری دور کنید.

• فاصله مناسب و استاندارد بین گیاهان رعایت شود تا در صورت بیمار بودن یک گیاه، بیماری به راحتی و به سرعت به گیاه دیگری منتقل نشود.

• رطوبت محیط و بستر کشت گیاهان کنترل شود و از آبیاری زیاد و خارج از نیاز گیاه پرهیز کنید.

• هنگام هرس درختان دقت کافی را داشته باشد و پس از هرس بخش بریده شده را با مواد ضدعفونی کننده، ضدعفونی کنید.

• برای گیاهانی غیر گلخانه‌ای که احتمال بارندگی و مرطوب شدن آن‌ها وجود دارد از پوشش‌های پلاستیکی کنید.

• از رقم‌هایی که نسبت یه این بیماری مقاوم هستند استفاده کنید.

• در انتخاب بذرها و ضدعفونی کردن آن‌‌ها دقت لازم را به خرج دهید.

• از قارچ کش‌های موثر استفاده کنید.

• زهکشی را به خوبی انجام دهید.

• محصولات خود را مرتبا چک و بررسی کنید.

• از کودهای شیمیایی به میزان زیادی استفاده نکنید.

• برای بهبود گردش هوا بین گیاهان، گیاهان را هرس کنید. و تجهیزات هرس خود را پس از هر برش ضد عفونی کنید.

• خاک زیر گیاهان را تمیز نگه دارید و زباله‌ها را جمع آوری کنید.

• مقدار مناسبی کمپوست ارگانیک یا مالچ زیر گیاهان اضافه کنید. مالچ ها از پاشیدن هاگ‌های قارچ به گل‌ها و برگ‌ها جلوگیری می‌کند.

از بهترین روش های جلوگیری و پیشگیری از ابتلا گیاهان به بیماری کپک خاکستری استفاده تلفیقی از راهکارهای پیشگیری است. طی این روش کوددهی اصولی، ضدعفونی کردن نواحی هرس شده و جراحت‌ها، تهویه مناسب، رعایت فاصله مناسب بین گیاهان، بررسی منظم گیاهان و کنترل رطوبت می‌توان سرایت بیماری را به حداقل رساند.

از قارچ‌ک

ش‌هایی که برای مبارزه با قارچ استفاده می‌شود، می‌توان به بردوفیکس، کاربندازیم،بندزی میدازول، منکوزب و… اشاره کرد.

ویدیویی از کپک خاکستری